Ondanks dat de meeste GeoVUsianen van stenen houden, zal het zelfs de meest onder een steen gelegen GeoVUsiaan niet ontgaan zijn: het staat er niet geheel rooskleurig voor met de studie en afdeling Aardwetenschappen. Maar net als die ene vervelende steen op veldwerk, zijn Aardwetenschappers niet zomaar te kapot te krijgen! Een groep van Bachelor- en Master studenten en medewerkers van de afdeling Aardwetenschappen hebben zich verenigd in de actiegroep Red Aardwetenschappen. Deze actiegroep heeft de (geologische) strijdhamer opgepakt en zet zich in voor het behoud van de Afdeling Aardwetenschappen, de daarbij horende onderzoekslijnen, en studieprogramma’s.
Waarom is Aardwetenschappen aan de VU belangrijk?
De universiteiten van Utrecht, Wageningen en Delft hebben tenslotte ook afdelingen Aardwetenschappen? Volgens Anouk Beniest, universitair docent Aardwetenschappen, is de link tussen geologie en geochemie, die in de laboratoria aan de VU wordt gelegd, erg bijzonder. Brecht Reintsema, Masterstudent Earth & Climate, voegt hieraan toe: "al onze expertise, of het nou om klimaatmodellen, hydrologie of erts-geologie gaat, is wat bij elkaar onze afdeling zo bijzonder maakt.” Als Aardwetenschappers weten we als geen ander dat al deze specialisaties binnen het aardse systeem verbonden zijn, en dat we ze samen nodig hebben om de aarde beter te leren begrijpen.
Ondanks deze belangrijke rol, lijkt de VU hiervan niet helemaal overtuigd, en dreigen ze al ruim een jaar met maatregelen. Wat die maatregelen zijn, is erg onduidelijk, maar het lijkt erop dat de BSc Aardwetenschappen stopgezet wordt, verschillende onderzoekslijnen worden opgeheven en 40-45% van de vaste medewerkers gedwongen ontslagen worden. Dit alles om een nieuwe “toekomstbestendige vorm” te zoeken voor het vakgebied, aldus het Faculteitsbestuur (FB). Anouk kijkt niet positief naar deze toekomstbestendige vorm: “In mijn optiek staat dit gelijk aan het opdoeken van de Afdeling, omdat het vakgebied Aardwetenschappen zo breed is dat elke collega die overblijft nooit de hele expertise van een ontslagen collega op zich kan nemen.”
Hoewel de aard van deze maatregelen erg onduidelijk is en blijft, is hun herkomst wel bekend. Het is geen geheim dat de universiteiten van Nederland in financieel moeilijke tijden zitten door de bezuinigingen vanuit de overheid en algemeen dalende studenten aantallen. De VU is daar geen uitzondering op en kampte daarnaast al met financiële tegenslagen door de kosten van de nieuwbouw. Hierdoor moet er VU-breed 60 miljoen worden bezuinigd. Circa 26 miljoen hiervan valt op de Bètafaculteit, waar de afdeling Aardwetenschappen nu de dupe van lijkt te worden. “Volgens het FB zijn de financiën van de afdeling niet rendabel door de hoge hoeveelheid medewerkers ten opzichte van studenten, veldwerken en dure labs”, geeft Brecht aan. Echter, net als de maatregelen zelf, zijn de cijfers die deze financiën onderbouwen niet eenduidig; het bezuinigingsplan dat het Management Team van Aardwetenschappen presenteerde, is zonder duidelijke reden doorgestreept door het FB.
Wat is de impact hiervan?
Naast de vanzelfsprekende impact die deze “toekomstbestendige vorm” heeft op de BSc Aardwetenschappen, reiken de gevolgen verder. “In Nederland is het vakgebied Aardwetenschappen zo georganiseerd dat elke universiteit haar eigen expertise heeft,” zegt Anouk. Op deze manier wordt eventuele concurrentie omgezet in een goede en sterke samenwerking. De afdeling Aardwetenschappen aan de VU representeert de geochemische (isotopen) analyses, waaronder chemisch onderzoek naar de aardmantel en ondersteuning in forensisch zaken. Het wegbezuinigen van deze geochemische labs zou betekenen dat de andere instituten niet meer in Nederland terecht kunnen voor hun analyses, maar deze moeten uitbesteden aan het buitenland. Het uiteindelijke resultaat van deze wegbezuiniging zou betekenen dat “er wetenschapsgeld, kennis en de mogelijkheid tot innovatie wegvloeit naar het buitenland,” aldus Anouk.
Het verdwijnen van de BSc Aardwetenschappen zal ook een impact hebben op toekomstige generaties studenten, voor wie de toegankelijkheid zal afnemen om Aardwetenschappen te studeren. “Uit onderzoek komt naar voren dat studenten toch vooral een studie kiezen gebaseerd op een locatie waar ze (willen) wonen,” legt Anouk uit. En gezien studenten langer thuis blijven wonen, is die locatie steeds vaker dichter bij het ouderlijk huis. Als Aardwetenschappen in Amsterdam verdwijnt, zullen studenten uit het westen van Nederland dus minder snel/makkelijk voor de studie kiezen, ook als deze nog wel aan andere instituten wordt onderwezen. Hierdoor zal het aantal opgeleide Aardwetenschappers, met specifieke kennis over de Nederlandse ondergrond, dalen. En juist de komende jaren zullen die Aardwetenschappers hard nodig zijn, vertellen zowel Brecht als Anouk. We staan tenslotte voor grote uitdagingen: denk aan het woningtekort, de energietransitie en het veranderende klimaat. Hiervoor is de kennis van Aardwetenschappers essentieel om alles in goede banen te leiden. De verloren Aardwetenschappelijke kennis zal moeten worden gecompenseerd met buitenlands talent, die tijdens hun studie géén expertise hebben opgedaan in de juiste kennis en vraagstukken die specifiek zijn voor Nederland. “Daarmee zullen projecten rondom bijvoorbeeld de energietransitie langer duren en meer geld kosten,” waarschuwt Anouk.
Wat doet de actiegroep?
Desondanks, of juist dankzij deze zorgelijke omstandigheden, laat de actiegroep Red Aardwetenschappen zich horen. Zij voeren al actie sinds juni 2024. Dit begon met een aantal gesprekken, voornamelijk tussen de medewerkers en het FB. Al snel volgden de video’s van de studenten en van de medewerkers, meerdere campusacties, aanwezigheid bij het onderwijsprotest in Den Haag, verscheidene (radio) interviews en de meest recente actie: de rouwdienst. Elke actie droeg een duidelijke boodschap, verklaart Brecht. Naast dat de actievoerders het behoud van de afdeling en gerelateerde opleidingen willen waarborgen, en zeggenschap wil in het bezuinigingsplan, is er nog een ander noemenswaardige eis: “Wees transparant over de besluitvorming richting medewerkers én studenten.”
Die transparantie is dan wellicht nog steeds niet aanwezig, maar de acties hebben wel een merkbaar effect. Naar aanleiding van de rouwstoet heeft het FB toegegeven aan de eis voor een informatiesessie voor studenten. Helaas is hier weinig nieuwe informatie bekend gemaakt en laten meer antwoorden en duidelijkheid tot begin april op zich wachten, wanneer het voorgenomen besluit door het FB gedeeld zal worden; dit geldt ook voor de medewerkers. Toch zijn, met dank aan alle protesten, Aardwetenschappen en de situatie op de VU niet onopgemerkt gebleven. In het Parool, Trouw en het NRC verschenen artikelen over de onzekere situatie. Daarnaast kreeg de rouwstoet uitzendtijd en aandacht op NPO Radio 1. Anouk voegt hier hoopvol aan toe dat door deze landelijke aandacht “ook de manier hoe het FB met de bezuinigingen omgaat aan de tand wordt gevoeld en dat zulke maatregelen niet zomaar kunnen worden doorgedrukt.”
Wat kunnen studenten aan deze situatie doen?
Anouk benadrukt dat het vooral belangrijk is “dat studenten zich inlezen in de rechten die zij hebben en de plichten die de universiteit aangaat met studenten door een bepaald curriculum aan te bieden.” Daarnaast is het volgens Brecht ook belangrijk om dingen te delen op sociale media en te praten over de zorgen die je hebt. Tot slot geven Brecht en Anouk beiden aan dat de hoop nog niet verloren is; “de strijd is nog niet gestreden en we staan er zeker niet alleen voor.” Wil jij je ook voegen aan de “strijd” en op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen? Sluit je dan aan bij de actiegroep en join de groepsapp (zie QR-code).
